استفاده از فرصت‌ها برای بهبود مدیریت حمل­‌ و نقل

  1. اخبـار
  2. اخبار سازمان
  3. استفاده از فرصت‌ها برای بهبود مدیریت حمل­‌ و نقل

آنچه پیاده‌­سازی کاربردهای این فناوری را در کشور با سهولت و هزینه کمتر، مقدور می‌­سازد، شروع اجرای برخی پروژه‌­های حمل‌­ونقل هوشمند (ITS) است که می‌­توانند با این کاربردها یکپارچه شوند. این یکپارچه­‌سازی می‌­تواند فرصت بی­‌نظیری برای کشور ایجاد نماید تا از مزایای فناوری ارتباطات خودرویی به بهترین شکل ممکن در جهت کاهش تصادفات خودرویی استفاده شود.      

حبیب رستمی: مدت‌هاست می‌­نویسم، مصاحبه می‌­کنم، در مجامع علمی سخنرانی دارم و در جلسات حضوری با مسئولان در سطوح مختلف به عرض ایشان می‌­رسانم که بیائید و از فرصت‌های ایجاد شده در کشور برای بهبود وضعیت ایمنی ترددهای خودرویی در کشور استفاده کنید، اما نمی­‌دانم چه حکایتی است که به این موضوع توجه نمی‌­شود.

بنده و همکارانم در سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف سال‌هاست بر روی توسعه کاربردهای فناوری ارتباطات خودرویی کار می‌­کنیم و دانش فنی آن را در قالب یک طرح ملی با تصویب شورای عالی تحقیقات و فناوری کشور به‌دست آورده­‌ایم و سازمان گسترش و نوسازی صنایع نیز با پشتیبانی خود از این طرح، شرایط اجرای آزمایشی آن را فراهم کرده است. در این اجرای آزمایشی که در یک محدده نسبتاً گسترده با همکاری سازمان راهداری و حمل­‌ونقل با موفقیت به انجام رسیده است، توانسته‌­ایم بخشی از کاربردهای این فناوری را در محیط‌­های جاده‌­ای (در مسیر آزادراه تهران – رشت) و شهری (در شهرهای قزوین و تهران) پیاده‌­سازی نمائیم که اثبات توانمندی­‌های این فناوری در پیش چشمان مسئولان محترم بوده است. در واقع این عزیزان از نزدیک و به صورت کاملاً عملیاتی دیده‌­اند که این فناوری به چه ترتیب می‌­تواند برای بهبود ایمنی و کاهش تصادفات خودرویی در جاده‌­های کشور مورد استفاده قرار گیرد. اما واقعاً جای سوال است که چرا علیرغم این مشاهده و تأئید قابلیت‌­های فناوری، همچنان آن را نادیده می­‌گیرند و اقدامی در جهت فراهم‌­سازی شرایط به‌کارگیری آن انجام نمی­‌دهند.

در این ارتباط، در آخرین نامه‌ه­ایی که یازدهم مردادماه سال جاری برای وزیر محترم راه و شهرسازی ارسال کرده‌ایم، پس از توصیف قابلیت‌­های فناوری و بیان تجربیات جهانی در به‌کارگیری آن، این‌گونه خدمت ایشان گفته­‌ایم: «هم ­اینک پروژه سپهتن توسط سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در حال اجرا می‌باشد که می‌تواند با استفاده از فناوری فوق‌­الذکر به یک پیشران مؤثر برای توسعه کاربردهای آن و ارتقاء سطح ایمنی جاده‌­های کشور تبدیل شود. اما این مهم علیرغم پیگیری‌‌های مکرر و اعلام آمادگی جهاد دانشگاهی برای هرگونه همکاری تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. در مرحله نخست این پروژه بر روی اتوبو‌س‌های مسافربری بین شهری، از فناوری نسل اول DSRC با استاندارد منسوخ شده مربوط به کشور کره جنوبی استفاده شده است که فاقد هرگونه قابلیت عملیاتی برای بهبود وضعیت ایمنی جاده‌های کشور است و در مرحله بعدی پروژه بر روی ناوگان حمل بار نیز اعلام شده است از فناوری DSRC استفاده نخواهند کرد، در حالی که چنانچه از نسل جدید این فناوری با استاندارد IEEE 802.11p استفاده شود، یقیناً کشور را از یک فرصت طلایی و یک راهکار منحصر به فرد برای ایمن­‌سازی حمل­‌ونقل زمینی بهره‌­مند خواهند ساخت.

قابل ذکر است یکپارچه‌­سازی استفاده از این فناوری در کنار فناوری ارتباطات سلولی و شبکه دوربین‌­های در حال نصب برای کنترل تخلفات رانندگی در راه‌­های شریانی کشور می­‌تواند به یک عامل قوی و مؤثر برای پایدارسازی ایمنی و کاهش مداوم تصادفات خودرویی منجر شود. علاوه بر این، خدمات ارزش‌افزوده قابل ارائه به خودروهای مشمول نصب تجهیزات پروژه سپهتن با استفاده از فناوری یاد شده به حدی نافع و اثربخش برای رانندگان این خودروها خواهد بود که با مراقبت از سلامت این تجهیزات، در جهت استمرار خدمات پروژه همکاری نموده و نگرانی­‌های معمول در حفاظت از تجهیزات کنترلی داخل خودروهای ناوگان حمل­‌ونقل عمومی برطرف خواهد شد.

لذا از حضرتعالی تقاضا می‌­شود نظر به اهمیت موضوع و تأثیر بسیار شگرف استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی در کاربردهای V2I (ارتباطات خودرو با زیرساخت اطلاعات جاده­‌ای) و کاربردهای V2V (ارتباطات خودروها با یکدیگر) برای ارتقاء ایمنی جاده‌­های کشور، دستور فرمائید در نحوه اجرای پروژه سپهتن با هدف الزام به استفاده از این فناوری تجدید نظر بایسته صورت گیرد.»

آنچه باعث شد این مطلب را اینک بنویسم، سوال برخی رانندگان محترم اتوبوس‌­های جاده‌­ای بود که پرسیده‌­اند چرا سامانه سپهتن از این ویژگی برخوردار نیست که ایشان را از وضعیت نامساعد جاده‌­ها به لحاظ شرایط آب ­وهوایی یا ترافیکی مطلع کند تا مانند چند روز اخیر به دلیل پدیده بارش برف در برخی از جاده‌­های کشور گرفتار نشوند؟

در ارتباط با پاسخ این سوال ناچار هستم به یک داستان دردناک و تقریباً تکراری هم اشاره کنم که ما معمولاً در کشور برای اجرای پروژه‌­ها هزینه می­‌کنیم، اما بعد آنها را رها کرده و دغدغه‌­ای برای بهره‌‌برداری از نتایج این پروژه ها از خود نشان نمی‌­دهیم. یک مورد بارز آن که به پاسخ رانندگان عزیز مربوط است، پروژه مشترک سازمان راهداری و سازمان هواشناسی کشور برای ایجاد ایستگاه‌‌های هواشناسی جاده‌­ای در گردنه‌­ها و نقاطی از جاده‌­های کشور است که امروز تقریباً هیچ‌یک از آنها فعال نیستند و یا از داد‌ه‌­های آنها هیچ استفاده­ای نمی‌شود. ما در اجرای آزمایشی کاربردهای فناوری ارتباطات خودرویی تحت عنوان «سامانه ارتباطات هوشمند خدرویی» تا اواسط سال ۱۳۹۴ از داده­‌های این ایستگاه­‌ها استفاده می­‌کردیم و در مسیر اجرای پروژه، در مواقع لازم وقوع پدیده­‌هایی مانند یخ‌­زدگی ولغزندگی سطح جاده، سرعت باد، مه، کولاک و دمای منطقه را به آگاهی خودروهای مشارکت­ کننده در اجرای پروژه می‌رسانیدم. این اطلا‌ع‌­رسانی که در برخی مواقع می‌تواند به نجات جان تعداد زیادی از مردم بیانجامد، یکی از ساده‌­ترین کاربردهای فناوری ارتباطات خودرویی است که به راحتی در سامانه سپهتن قابل پیاده‌­سازی بوده است، اما افسوس که استفاده از این فناوری را در این پروژه نادیده گرفته­‌اند.

علاوه بر این کاربرد، کاربردهای دیگری نیز در این پروژه قابل پیاده‌سازی هستند که هر یک می‌­توانند در جای خود بسیار اثربخش بوده و از وقوع دسته‌­ای از حوادث جاده‌­ای در کشور جلوگیری کرده و به کاهش تلفات و خسارات ناشی از تصادفات خودرویی منجر شوند. برخی از این کاربردها عبارتند از:

– اطلاع‌رسانی کارگاه‌­های جاده­‌ای در مسیرهای پیشِ­رو،

– اطلاع‌رسانی وضعیت ترافیک، راه­بندان­‌ها و پیشنهاد مسیرهای جایگزین،

– هشدار ورود خودرو از مسیر فرعی به جاده اصلی،

– هشدار وضعیت ترافیکی جاده در نقاط خارج از دید راننده،

– هشدار تخطی از سرعت غیرمجاز،

– هشدار خطر واژگونی خودرو،

– ارسال تخلفات رانندگی خودروها به پاسگاه‌­های پلیس­راه،

– ارسال هدفمند پیام‌های ایمنی به خودروها،

– هشدار توقف و یا ترمز ناگهانی یک خودرو در جلو (و خارج از دید راننده)،

– هشدار سبقت ممنوع،

– هشدار نزدیک شدن خودرو اورژانس از پشتِ­سر،

– ارسال تخلفات رانندگی خودروها به خودروهای گشت پلیس­راه،

اکنون ایجاد شرایط پیاده‌­سازی این کاربردها در کشور به سادگی امکان‌پذیر است و صرفاً نیازمند عزم و اراده لازم مدیریتی در دستگاه‌­های اجرایی ذی­ربط است. مقدمات این مهم در طول مدت سپری شده از شروع اجرای طرح ملی فوق‌­الذکر انجام شده­‌اند که اهم آنها عبارتند از:

– تصویب استاندارد IEEE 802.11p توسط سازمان ملی استاندارد ایران در سال ۱۳۹۲ با همکاری سازمان فناوری اطلاعات ایران به عنوان استاندارد پایه و مورد قبول جهانی برای ارتباطات خودرویی،

– توجه به استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی به عنوان یکی از سیاست‌­های تولید خودرو رقابت­‌پذیر در سند «اهداف و سیاست‌­های صنعت خودرو در افق ۱۴۰۴» که در زمستان سال ۱۳۹۲ از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر شده است،

– تصویب و انتشار پروانه عمومی بهره‌­برداری از فضای فرکانسی مورد نیاز در باند ۵٫۹ گیگاهرتز برای اجرای کاربردهای خودرویی بر مبنای استاندارد IEEE 802.11p و پروتکل ارتباطی DSRC در مردادماه ۱۳۹۵ توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی،

– تأئید اهمیت کاربردهای ایمنی فناوری ارتباطات خودرویی بر مبنای استاندارد IEEE 802.11p از سوی سازمان راهداری و حمل­‌ونقل جاده‌­ای در گزارش مردادماه ۱۳۹۶ این سازمان به کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی به منظور توجه به این فناوری در امر تدوین قوانین مورد نیاز برای بهبود ایمنی جاده‌­های کشور،

آنچه پیاده‌­سازی کاربردهای این فناوری را در کشور با سهولت و هزینه کمتر، مقدور می‌­سازد، شروع اجرای برخی پروژه‌­های حمل‌­ونقل هوشمند (ITS) است که می‌­توانند با این کاربردها یکپارچه شوند. این یکپارچه­‌سازی می‌­تواند فرصت بی­‌نظیری برای کشور ایجاد نماید تا از مزایای فناوری ارتباطات خودرویی به بهترین شکل ممکن در جهت کاهش تصادفات خودرویی استفاده شود. دو مورد از این پروژه‌­ها که در حوزه وظایف سازمان راهداری و حمل­‌ونقل جاده‌ای و با هماهنگی پلیس راهور ناجا در حال اجرا هستند، عبارتند از:

– پروژه «خرید، نصب، راه‌­اندازی، نگهداری و بهره‌­برداری از سامانه‌­های ثبت تخلفات عبور و مرور» تقریباً در ۳۴۰۰۰ کیلومتر از راه­‌های شریانی کشور که با نصب دوربین­‌های نظارت تصویری در فواصل حدوداً ۳۰ کیلومتری از یکدیگر اجرا می‌­شود. مکان­‌های نصب این دوربین­‌ها از یک امکان بسیار خوب برای نصب تجهیزات ارتباطی مبتنی بر فناوری ارتباطات خودرویی برخوردار هستند. با نصب این تجهیزات در جاده­‌های کشور، به یک زیرساخت ارتباطی مطمئن می‌­رسیم که بر اساس آن می‌­توانیم طیف گسترده‌­ای از کاربردهای ایمنی و راحتی برای رانندگی را اجرا کنیم و خدمات مورد نیاز را به خودروهای مجهز به این فناوری ارائه دهیم.

– پروژه «سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان» موسوم به پروژه «سپهتن» است که الزام می‌­دارد خودروهای ناوگان حمل‌­ونقل عمومی بار و مسافر به تجهیزات خاصی مجهز شوند. با استفاده از این تجهیزات، اطلاعات تعریف شده مرتبط با خودرو مانند سرعت، مشخصات گواهینامه راننده، تخلفات رانندگی در طول مسیر و دیگر موارد کنترلی لازم به پاسگاه‌های پلیس‌­راه ارسال می‌شود تا خودروهای متخلف شناسایی شده و در محل پاسگاه‌­ها برای بررسی وضعیت آنها و اعمال قانون، متوقف شوند.

استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی مبتنی بر استاندارد IEEE 802.11p در این پروژه با هدف اجرای کاربردهای ایمنی و ارائه طیف گسترده‌­ای از خدمات غیرایمنی می‌تواند به یک حرکت برجسته و بسیار تأثیرگذار برای کاهش تلفات جاده‌ای بیانجامد. در واقع با انجام این کار و اگر فقط خودروهای ناوگان حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای (که اجباراً باید به تجهیزات سامانه سپهتن مجهز باشند) به فناوری ارتباطات خودرویی مجهز شوند، قطعاً می‌توانیم شاهد یک تحول بنیادی در ارتقای سطح ایمنی ترددهای خودرویی در کشور باشیم. چرا که این خودروها به صورت برنامه‌­ریزی شده، دائم و با توزیع نسبتاً یکنواخت در جاده‌­های کشور تردد می­‌کنند و می‌­توانند نقش راهبرهای جاده‌­ای را ایفا نموده و شرایط بهبود ایمنی برای خودروهای دیگر را نیز فراهم کنند.

و نکته آخر:

امروز با یک فرصت استثنایی برای ایجاد زمینه­‌های توسعه کاربردهای فناوری ارتباطات خودرویی در کشور مواجه هستیم. پیام اخیر مقام معظم رهبری برای ادای سهم دستگاه­‌های مختلف به منظور اقدام در جهت جلوگیری از تصادفات جاده‌­ای در کشور و دستور معاون اول محترم ریاست جمهوری برای تدوین نقشه راه ایمنی جاده­‌های کشور این فرصت را فراهم کرده است که الزامات قانونی، زیرساخت­‌ها و شرایط توسعه کاربردهای فناوری ارتباطات خودرویی را ایجاد نمائیم.

* مدیر گروه پژوهشی فناوری اطلاعات سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف

استفاده از فرصت‌ها برای بهبود مدیریت حمل­‌ و نقل