مقدمه
صنایع مرتبط با تولید، نگهداری، حمل‌ونقل و استفاده گسترده مواد اشتعال‌پذیر (همانند صنعت نفت، گاز، برق) به‌شدت نیازمند سامانه‌های تشخیص شعله و مقابله سریع با خطرات ناشی از آن هستند. عملکرد مطمئن و ایمن تجهیزات احتراق، اغلب با استفاده از دستگاه آشکارساز شعله یا شعله‌بین[۱] تضمین می‌شود. لازمه انتخاب شعله‌بین مناسب، داشتن اطلاعات در زمینه شیمی، فیزیک، الکترواپتیک، الکترومغناطیس، تحلیل طیف الکترومغناطیس و ترمودینامیک است [۱] و همواره خریداران باید اطلاع دقیقی در مورد اصول انتخاب آشکارساز شعله داشته باشند. به‌علاوه، برای انتخاب شعله‌بین مناسب، خریدار باید در حوزه فعالیت خود از سوخت مورد استفاده، مکان‌های دارای بیشترین خطر، فاصله تشخیص شعله و (با توجه به میزان خطر) سرعت مناسب جهت پاسخ حسگر[۲] آگاهی کامل داشته باشد [۲].
در این سند ابتدا فرایند آتش و سپس انواع آشکارساز شعله همراه با مزایا، معایب و کاربردهای آن معرفی میگردد و در انتها در جدولی خلاصه دستورالعمل انتخاب شعله‌بین مناسب را خواهیم آورد.
فرایند شیمیایی آتش و طیف تابشی آن
آتشْ فرایند شیمیایی اکسیداسیون[۱] سریع یک ماده است که منجر به آزادشدن گرما، نور و دیگر محصولات واکنش خواهد شد [۳]. محصولات تولیدی فرایند شیمیایی آتش اغلب کربن‌دی‌اکسید[۲]، کربن‌مونواکسید[۳]، دوده (غبار کربن)، گاز هیدروژن، بخار آب و … است؛ که با توجه به نوع سوخت، نسبت تولید محصولات متفاوت است [۳, ۴]. فرایند آتش، همواره با آزاد شدن گرما همراه است و در شکل ۱ ساختار یک شعله آتش و محصولات احتراق آمده است.
شکل ۱: فرایند شیمیایی آتش و محصولات احتراق [۵, ۶].
شعله‌های آتشْ مخلوطی از گازهای تولیدی واکنش و ریزذرات جامد (دوده) است که نور مرئی، مادون قرمز و فرابنفش منتشر می‌کنند [۳] ؛ طیف تابش الکترومغناطیس آن بستگی به ترکیب شیمیایی مواد سوزاننده، محصولات واکنش و همچنین دمای شعله دارد [۷]. بدیهی است که دمای شعله وابسته به آهنگ اشتعال[۱] و آزادشدن انرژی یا به عبارت دیگر وابسته به آهنگ واکنش شیمیایی اکسیداسیون است و برای هر نوع سوخت متفاوت خواهد بود. برای مثال دمای شعلۀ زغال چوب، شمع، گاز طبیعی (متان) به ترتیب ۷۵۰، ۱۰۰۰ و ۱۳۰۰ درجۀ سلسیوس است [۳, ۷].
طیف تابش الکترومغناطیس شعله {, ۲۰۰۰ #۱}بسیار پیچیده است؛ زیرا تابش ریزذرات دوده به دلیل ابعاد بسیار کوچک همانند تابش اجسام داغ جامد و مایع (رفتار جسم سیاه ایدئال) نیست. از طرفی هر گاز پرانرژی، دارای طیف جذبی و نشری خاص خود است؛ به واسطه ساختار مولکولی گازها، این طیف نشری دارای قله با پهنای باریک در برخی طول‌موج‌ها است [۳]. در شکل ۲ توزیع پیوسته و پهن طیف تابش الکترومغناطیس جسم سیاه ایدئال و توزیع طیف نشری تابش الکترومغناطیس یک گاز به صورت کیفی رسم شده است.
شکل ۲: مقایسۀ توزیع طیف تابش الکترومغناطیس جسم سیاه ایدئال و گازها [۶]
به‌علاوه، در فرایند آتش، اتم‌ها و مولکول‌های گازی پیرامون شعله فوتون‌های تولیدی را جذب و دوباره بازتاب می‌کنند که این امر موجب پیچیدگی بیشتر طیف تابش الکترومغناطیس شعله خواهد شد [۳]. طیف تابش الکترومغناطیس شعله سوخت‌های معمول فسیلی، از فروسرخ تا فرابنفش، در شکل ۳ آمده است.
شکل ۳: طیف تابش الکترومغناطیس شعله سوخت‌های معمول فسیلی [۸]
با توجه به سطح زیر نمودار طیف گسیل سوخت‌های فسیلی مذکور، مشهود است که بخش بسیار ناچیزی از کل شدت تابشی (حدود ۱ درصد) را تابش فرابنفش تشکیل داده است. همچنین تابش فروسرخ ۹۰ درصد شدت کل و تابش مرئی ۱۰ درصد کل را تشکیل می‌دهند.
شعله‌بین اپتیکی
دو خانواده بسیار متمایز برای تشخیص شعله وجود دارد [۹]:
شعله‌بین تابشی[۱] شعله‌بین بصری[۲] خانواده اول، یعنی آشکارسازهای شعله از نوع تابشی، تابش شعله واقع در میدان‌دید دستگاه را جمع‌آوری کرده، به تجزیه‌وتحلیل شدت آن‌ها می‌پردازد. در این دستگاه‌ها، سیگنال‌های جمع‌آوری‌شده با الگوریتم‌های از پیش تعیین‌شده پردازش می‌شوند که اغلب شامل یک یا چند تکنیک زیر است [۱]:
تحلیل فرکانس تغییرات لحظه‌ای شدت تابشی شعله[۳] ( فرکانس سوسوزدن شعله[۴])
تحلیل شدت آستانه سیگنال در طیف مشخص شعله[۵]
تحلیل همبستگی بین چند سیگنال[۶] (مختص دستگاه آشکارساز شعله با دو یا چند حسگر)
تکنیک مقایسۀ چند سیگنال[۷] (نسبت دو تابش، گیت AND، گیت OR)
این آشکارسازها دارای نقاط ضعف و محدودیت هستند و دو عامل اصلی که منجر به اخطار اشتباه[۸] و خطاهای احتمالی در این آشکارسازهاست عبارت‌اند از [۶]:
وجود تابش‌هایی غیر از تابش شعله در محیط (تابش زمینه[۹])
وجود ذرات جاذب و پراکنده‌کننده تابش شعله در محیط
خانواده دوم شعله‌بین‌ها، بر اساس الگوریتم‌های پردازش تصویر و شناسایی شعله کار می‌کنند؛ بدین طریق که دوربین تصویربرداری مداربسته فروسرخی در نزدیکی شعله نصب می‌شود [۹].
شعله‌بین تابشی
انواع شعله‌بین‌های تابشی شامل شعله‌بین فرابنفش[۱]، شعله‌بین فروسرخ تک کاناله[۲] و چند کاناله [۳] و شعله‌بین ترکیبی فروسرخ و فرابنفش[۴] است که در ادامه به ترتیب توضیح خواهیم داد. نام شعله‌بین، معرف حسگر مورد استفاده در دستگاه است.
همانطور که گفته شد، شعله‌های آتش مخلوطی از گازهای تولیدی واکنش و ریزذرات جامد (دوده) است که نور مرئی، مادون قرمز و فرابنفش منتشر می‌کنند. در شکل ۴ نوار تابش الکترومغناطیس یک شعله و تقسیم‌بندی طیفی آن آمده است. وجود این طیف گسترده موجب ایجاد فناوری آشکارسازی[۵] متفاوتی شده است که نام بردیم.
شکل ۴: نوار الکترومغناطیس تابشی شعله و تقسیم‌بندی آن همراه با طیف تابشی خورشید و طیف عبور کوارتز و یاقوت[۱] [۳].
شعله‌بین فرابنفش
در این نوع شعله‌بین‌ها از یک حسگر تابش فرابنفش جهت تشخیص شعله استفاده می‌شود. آشکارسازهای تابش فرابنفش، آشکارسازهایی مناسب برای انواع سوخت‌های هیدروکربنی، ازجمله نفت، گاز، الکل و حتی غیرهیدروکربنی ازجمله سوخت‌های هیدروژنی و نیتروژنی هستند؛ زیرا تقریباً همه شعله‌ها پرتو فرابنفش تابش می‌کنند [۹]. آشکارسازهای پرتو فرابنفش، شعله‌های آتش را با سرعت بسیار بالا (۳-۴ میلی‌ثانیه) تشخیص می‌دهند [۳, ۹].
بااین‌حال، قوس الکتریکی (فندک، جوشکاری، آذرخش و …)، منابع پرتو ایکس و نور خورشید تابش فرابنفش دارند و آشکارساز شعله UV به آن‌ها حساس است و این منابع نوری می‌تواند موجب اخطار اشتباه دستگاه شود [۱, ۳, ۶, ۹].
به‌منظور جلوگیری از اخطارِ اشتباهِ ناشی از حساسیت به نور خورشید، قابلیت استفاده از آشکارساز شعله فرابنفش در همه محیط‌ها (فضای بسته و فضای باز) و در کل زمان شبانه‌روز، اغلب از حسگرهایی استفاده می‌کنند که به نور خورشید کور هستند [۱].
از طرفی روغن‌های سوختی و مشتقات آن‌ها (سوخت‌های هیدروکربنی)، دوده (ذرات ریز کربنی) و غبار، در بازه فرابنفشِ تابشیِ شعله، دارای جذب هستند. قرارگیری لایه نازک روغن‌های سوختی (فیلم‌های هیدروکربن) و دوده بر روی پنجره دید دستگاه یا مهِ روغن‌های سوختی در محیط، دستگاه را کور می‌کند و موجب اخطار اشتباه دستگاه می‌شود؛ ایجاد مه روغنی و قرارگیری لایۀ روغن بر پنجره دستگاه اغلب ناشی از پاشش[۱] روغن‌های سوختی در توربین‌های گاز است؛ و دوده نیز ناشی از محصولات احتراق (مخصوصاً سوخت دیزل و زغال‌سنگ) است [۶, ۹].
همچنین شعله‌بین‌های فرابنفش نیز نباید در مکان‌هایی استفاده شوند که در آن‌ها تابش بازتابی فرابنفش وجود داشته باشد؛ زیرا تابش بازتابی فرابنفش نیز موجب اخطار اشتباه دستگاه می‌شود [۶, ۹].
شعله‌بین فروسرخ
در این نوع شعله‌بین‌ها از یک حسگر تابش فروسرخ جهت تشخیص شعله استفاده می‌شود. آشکارسازهای فروسرخ[۱] برای رفع مشکلات مربوط به آشکارسازهای فرابنفش معرفی شدند. در این نوع آشکارساز، غبار، دوده و قرارگیری لایه‌های هیدروکربنی بر پنجره دستگاه اثری بر عملکرد دستگاه نمی‌گذارد [۹]. اما این آشکارسازها نیز دارای نقاط ضعف و محدودیت هستند. قرارگیری بخار یا لایه آب روی سطح اپتیکی دستگاه، تابش فروسرخ ورودی به دستگاه را کاهش می‌دهد و باعث کاهش حساسیت و حتی اشتباه دستگاه می‌شود [۹]. در شکل ۵ تضعیفِ (جذب و پراکندگی) بسیار کمترِ تابش فروسرخ را نسبت به تابش فرابنفش در محیط می‌بینید.
شکل ۵: حساسیت تابش فرابنفش و فروسرخ به غبار، دوده و بخار آب [۵].
از طرفی منابع تابش فروسرخ غیرشعله (که غالباً ناشی از تابش جسم سیاه بدنه داغ فلزی کوره است) باعث ایجاد اخطارهای اشتباه می‌شود؛ برای جلوگیری از این اشتباه، سوسوزنی تابش فروسرخ و دیگر الگوریتم‌های معرفی‌شده توسط دستگاه بررسی می‌شود. به‌علاوه، باید از تابش فروسرخ بازتابی دیگر شعله‌ها به دستگاه جلوگیری شود، زیرا منجر به اخطار اشتباه خواهد شد [۹].
محدودیت دیگر این دستگاه‌ها آن است که اکثر شعله‌بین‌های فروسرخ از تابش گاز دی‌اکسیدکربن داغ (ازمحصولات احتراق سوخت‌های هیدروکربنی) برای شناسایی آتش استفاده می‌کنند؛ این باعث می‌شود برخی دستگاه‌ها فقط به شعله سوخت هیدروکربنی حساس باشند و توانایی تشخیص شعله سوخت‌های غیرهیدروکربنی (سوخت هیدروژنی و نیتروژنی و …) را نداشته باشند [۹].
شعله‌بین ترکیبی فروسرخ/فرابنفش
با استفاده هم‌زمان از آشکارساز فروسرخ و فرابنفش، این نوع شعله‌بین ایجاد خواهد شد. در این آشکارسازها از حسگر فرابنفش کور به نور خورشید و حسگر فروسرخ با پهنای کم و نسبت سیگنال‌به‌نویز زیاد (با توجه به طیف تابشی شعله) استفاده می‌شود [۱].
استفاده از تکنولوژی‌های ترکیبی علاوه بر نقاط قوت هر دو، محدودیت‌های هر دو را نیز به همراه می‌آورد. یعنی این آشکارسازها دارای اشکالات شعله‌بین فروسرخ، شامل اخطار اشتباه به تابش جسم سیاه (اجسام فلزی و مایعات داغ)، کورشدن با مه و آب و اعتمادناپذیری در تشخیص شعله سوخت‌های غیرهیدروکربنی، به همراه اشکالات یک شعله‌بین فرابنفش، شامل اخطار اشتباه به منابع تولیدکننده فرابنفشِ غیرشعله و کوری با آلودگی نفتی و دوده هستند [۹].
باتوجه به وجود دو حسگر متفاوت، تنها حالت هشدار اشتباه دستگاه، وجود هم زمان عوامل هشدار اشتباه برای حسگر فروسرخ و حسگر فرابنفش است؛ مثلاً وجود هم‌زمان نور خورشید (منبع فروسرخ) و قوس الکتریکی (منبع فرابنفش) [۱]. برای اطمینان بیشتر به هشدارهای آشکارساز شعله ترکیبی فروسرخ/فرابنفش، مدار کنترلی این دستگاه‌ها سیگنال آستانه فرابنفش و فروسرخ، نسبت دو سیگنال، سوسوزنی سیگنال‌ها، همبستگی دو سیگنال و دیگر الگوریتم‌ها را بررسی می‌کند [۱]. در مجموع این نوع آشکارسازها، دارای تشخیص بهتر و هشدار اشتباه کمتری هستند [۳].
برای شعله‌هایی که نسبت تابش فرابنفش و فروسرخ بسیار متفاوت است، مانند شعله هیدروژنی که مقدار زیادی تابش فرابنفش و مقدار اندکی تابش فروسرخ و شعله زغال‌سنگ که مقدار بسیار اندکی تابش فرابنفش و مقدار زیادی تابش فروسرخ دارد (شکل ۶)، عملاً این آشکارسازها کاربردی ندارند؛ زیرا در شناسایی شعله هیدروژنی فقط حسگر فرابنفش و در شناسایی شعله زغال‌سنگ فقط حسگر فروسرخ فعال خواهد بود. در صورت وجود گیت AND بین کانال‌های UV و IR، ممکن است این آشکارسازها، چنین شعله‌هایی را تشخیص ندهند [۱].
شکل ۶: طیف تابشی شعله‌ها و حساسیت حسگرهای نیمه‌هادی [۵]
شعله‌بین فروسرخ چندکاناله
آشکارسازهای فروسرخ چند کاناله اغلب دارای یک حسگر فروسرخ حساس به طول‌موج ۴/۴ میکرون (تابش CO2 داغ) و یک یا دو حسگر حساس به تابش فروسرخ در بازه ۹/۰ تا ۳ میکرون هستند [۱]. در طول‌موج ۴/۴ میکرون، اتمسفر (اتم‌های CO2 سرد) تابش نور خورشید را جذب می‌کند و این حسگر به نور خورشید حساس نیست و اصطلاحاً حسگر به تابش خورشید کور[۱] است [۳]. بنابراین با اطمینان بالایی می‌توان از این حسگرها، در فضای باز و در طول روز (در حضور خورشید) استفاده کرد [۱]. همچنین به دلیل جذب کمتر امواج فروسرخ نسبت به فرابنفش توسط غبار و …، فاصله کاری این آشکارسازها، بسیار بیشتر از آشکارسازهای حساس به تابش فرابنفش است و تا فاصلۀ حدود ۵۰ متر قابل‌استفاده هستند.
در این آشکارسازها چند سیگنال دریافتی فروسرخ به روش‌های تحلیل فرکانس سوسوزنی شعله[۲] ، شدت آستانه سیگنال در طیف مشخص شعله[۳] و مقایسه چند سیگنال (نسبت تابش‌ها و …)[۴] پردازش می‌شوند [۱]. در این آشکارسازها، هشدارهای اشتباه کاهش و حساسیت افزایش یافته است.
شعله‌بین بصری
نوع دوم آشکارساز شعله، شعله‌بین بصری است که با استفاده از دوربین مداربسته و تصویربرداری و الگوریتم‌های پیشرفته، تصویر زنده دوربین مداربسته را پردازش و ویژگی‌های شعله را تفسیر می‌کند [۹].
محدودیت تکنولوژی شعله‌بین بصری این است که نمی‌تواند آتش‌سوزی‌های تمیز و شفاف را شناسایی کند [۹]. این نوع آتش‌سوزی هنگامی رخ می‌دهد که متانول، هیدروژن و گوگرد می‌سوزد. همچنین وجود دود و مه استفاده از این دستگاه را با مشکل روبه‌رو خواهد کرد [۱۰]. به‌علاوه، شعله‌بین‌های بصریِ دارای دوربین فروسرخ نزدیک، در تشخیص شعله درون توربین‌های گازیْ هشدار اشتباه خواهند داد زیرا گازهای خروجی از توربین‌های گازی، با دمای حدود ۴۰۰ درجه سلسیوس، دارای تابش بیشینه در طول‌موج ۴/۴ میکرون هستند [۹].
انتخاب شعله‌بین با توجه به نوع سوخت
طیف تابشی شعلۀ سوخت گاز، زغال‌سنگ و مواد نفتی، با توجه به نرخ اشتعال و دمای شعله، همچنین طیف تابشی و جذبی محصولات واکنش کاملاً با یکدیگر متفاوت است و این تفاوت قطعاً بر انتخاب آشکارساز مؤثر است. طیف تابشی این سه سوخت در شکل ۶ رسم شده است. با توجه به شکل ۶، میزان تابش فرابنفش سوخت گاز زیاد است، بنابراین برای تشخیص شعله سوخت گاز طبیعی اغلب از آشکارسازهای فرابنفش استفاده می‌کنند. همچنین برای سوخت زغال‌سنگ میزان تابش فروسرخ زیاد است و برای تشخیص این شعله اغلب از آشکارسازهای فروسرخ بهره می‌برند. برای سوخت نفت هم در شکل مشخص است که آشکارسازهای فرابنفش، فروسرخ و ترکیبی فرابنفش و فروسرخ مناسب هستند.
انتخاب شعله‌بین با توجه به مسافت تشخیص شعله
مسافت تشخیص شعله تابعی است از نوع سوخت استفاده‌شده و شدت نور شعله (میزان تابش). تابش فروسرخ (مخصوصاً ۴/۴ میکرون) برخلاف تابش فرابنفش، تحت تأثیر غبار، دوده، بخار آب و دیگر ریزذرات قرار نمی‌گیرد و بنابراین، این نوع تابش در محیطْ جذب بسیار کمتری دارد (شکل ۵). مسافت تشخیص شعله برای شعله‌بین‌های فروسرخ چندکاناله اغلب بیشتر از دیگر آشکارسازهاست. در جدول ۱ حدود مسافت تشخیص شعله را برای آشکارسازهای معمولی با توجه به نوع سوخت و اندازه شعله آورده‌ایم.
همانطور که گفتیم، برای سوخت‌های غیرهیدروکربنی (هیدروژن و سیلان) که CO2 از محصولات احتراق نیست، آشکارسازهای فروسرخِ بر پایه شناسایی تابش CO2 مناسب نیستند. در جدول ۲ نیز این مطلب مشهود است.
معرفی شعله‌بین ساخت جهاد دانشگاهی صنعتی شریف
در صنایع مختلفی همچون نیروگاه‌های حرارتی برق و پالایشگاه‌ها، عملکرد مطمئن و ایمن تجهیزات احتراق اغلب با استفاده از سیستم نظارت و کنترل شعله یا شعله‌بین (Flame Detector) تضمین می‌شود.
در سال ۱۳۹۲ مرکز خدمات تخصصی اپتیک سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف با تکیه بر دانش، تجربه و ظرفیت‌های خود اقدام به طراحی و ساخت دستگاه شعله‌بین نمود و یک سال کوشش و تلاش متخصصان این سازمان منجر به طراحی و ساخت UV Flame-detector برای مشعل‌های کارخانه گندله‌سازی شرکت صنعتی و معدنی گل‌گهر شد. سپس این مجموعه با توجه به نیاز نیروگاه‌های حرارتی برق کشور، پالایشگاه‌ها و کوره‌های صنعتی با سوخت گاز، مازوت و گازوئیل، به بررسی و تجزیه‌وتحلیل مدل‌های مختلف دستگاه‌های شعله‌بین صنعتی پرداخته، اقدام به طراحی و بومی‌سازی آن‌ها کرده است.
دستگاه‌های شعله‌بین فرابنفش مدل UFD-2540 و UFD-1957 ساخت مرکز خدمات تخصصی اپتیک سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف به ترتیب دارای بازه طول‌موج کاری ۵۷۰-۱۹۰ و ۴۰۰-۲۴۵ نانومتر و مناسب جهت تشخیص شعلۀ مازوت، گاز طبیعی (متان) و گازوییل است.
مرکز خدمات تخصصی اپتیک طی قراردادی با نیروگاه برق حرارتی شهید رجایی قزوین ۴۰ عدد از این دستگاه را تولید کرده است.
قابلیت‌های کلیدی دستگاه شعله‌بین فرابنفش مدل UFD-2540 و UFD-1957 عبات‌اند از:
* وجود سه پردازشگر برنامه‌پذیر: دو عدد از آن‌ها سیگنال‌های دریافتی را از حسگر آشکارساز پس از عبور از دو مسیر آنالوگ موازی، دریافت و اندازه‌گیری و مقایسه می‌کنند. اگر تفاوتی بین این دو مسیر آنالوگ وجود داشته باشد، دستگاه از حالت کار عادی خود خارج می‌شود و سبب میگردد:
رله حالت‌کارعادی (Ready Relay) از کار بیفتد؛
رله وضعیت وجود شعله (Flame Relay) درصورت فعال‌بودن از کار بیفتد؛
LED خطا (Error LED) روشن شود.
* وجود ۸ حالت برای تعیین ضریب بهره (Gain Factor) شدت نور (Intensity): این کار با تغییر در دو نوع کلید دیپ‌سوئیچ[۱] صورت می‌گیرد.
* قابلیت تنظیم مقدار حد آستانه شدت نور (Threshold Intensity) و حد آستانه فرکانس نوسانات شعله (Threshold Flicker Frequency) جهت تشخیصِ وجود شعله: تنظیم هر کدام از این دو آستانه با تغییر کلیدهای چرخشی (Rotary Switch) تعبیه‌شده در پنل دستگاه که ۱۶ حالت را در بر می‌گیرد، صورت می‌پذیرد.
* قابلیت عملکرد دستگاه در دو مُد کاری با توجه به نوع سوخت: با تنظیم متفاوت برای کلیدهای چرخشی و دیپ‌سوئیچ‌های تنظیم بهره توسط کاربر صورت می‌گیرد.
* قابلیت تنظیم جریان آنالوگ خروجی به انتخاب کاربر: نتظیم بین دو حالت ۲۰-۰ میلی‌آمپر و ۲۰-۴ میلی‌آمپر به‌صورت سخت‌افزاری که توسط کاربر انجام میگردد.
* وجود نرم‌افزار کاربری تحت سیستم‌عامل ویندوز، برای نمایش همه وضعیت‌های موجود در سیستم: در یک پروسه کنترلی شامل چند مشعل، می‌توان تا ۶۴ دستگاه شعله‌بین را به‌هم متصل نمود و تنها توسط یک رایانه که دراتاق کنترل نصب شده است آدرس‌دهی و انتخاب هر دستگاه را انجام داد و خروجی کل این سیستم‌ها را با این نرم‌افزار پایش نمود.
گواهی‌نامه استانداردهای اخذشده به همراه بروشور این دو مدل دستگاه شعله‌بین نیز پیوست شده است.
منابع
[۱] “MSA’s Guide to Selecting the Right Flame Detector for Your Application,” Mine Safety Appliances Company, Pittsburgh2000.
[۲] “Flame Detector Selection Guide,” Sierra Monitor Corporation2010.
[۳] (۲۰۱۸). Flame detector. Available: https://en.wikipedia.org/wiki/Flame_detector
[۴] Selecting an optical flame detector. Available: http://www.iceweb.com.au/Fire_Detection/Selecting_The_Right_Optical_Flame_DetectorISA.pdf
[۵] “Flames,” DURAG Group.
[۶] “Flame Detector Types,” Spectrex Inc., Omaha, USA.
[۷] (۲۰۱۹). Flame. Available: https://en.wikipedia.org/wiki/Flame
[۸] (۲۰۱۵). Reliable and Fast Methods of Detection with Optical Flame Detectors. Available: https://www.azosensors.com/article.aspx?ArticleID=628
[۹] “Flame Detection,” Micropack Engineering Ltd., Aberdeen.