کالیبراسیون عبارت است از مقایسۀ داده‌های یک دستگاه اندازه‌گیری با استاندارد اندازه‌گیری (یا، در بعضی حوزه‌ها، کالیبراتور) و تعیین میزان خطای این وسیله نسبت به آن؛ در صورت لزوم دستگاه باید مطابق با استانداردهای مربوط تنظیم گردد. به زبان ساده کالیبراسیون، اندازه‌گیری و تأیید صحت وسیلۀ اندازه‌گیری در مطابقت با مرجع تأیید‌شده است.
با توجه به اینکه دستیابی به کیفیت برتر و انجام آزمایش‌های دقیق از طریق انجام آزمون‌ها و اندازه‌گیری‌های مطمئن صورت می‌گیرد لذا انجام فرایند کالیبراسیون در تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند، گرچه به گمان برخی فرایند کالیبراسیون منجر به صرف هزینه و زمان می‌گردد. معمولاً به‌منظور اطمینان از درستی مقادیر خوانده‌شده از دستگاه اندازه‌گیری لازم است تمامی دستگاه‌های اندازه‌گیری با توجه به دوره‌های تعریف‌شده کالیبره گردند. (جهت تعیین دوره‌های کالیبراسیون می‌توان از اسناد OIML D 10، NCSL RP-1، NASA 1342 و استاندارد دفاعی ایران به شمارۀ IDS 689 کمک گرفت.)
در پایان تعریف چند کلیدواژه مهم را در روند کالیبراسیون، از واژه‌نامۀ اندازه‌شناسی، عیناً نقل می‌کنیم.
[۱]
کمیت / Quantity
خصیصۀ یک پدیده، یک جسم یا یک ماده که بتوان اندازه آن را به شکل یک عدد و یک مرجع بیان کرد.
اندازه‌ده / Measurand
کمیت مورد نظر برای اندازه‌گیری
مقدار کمیت یا کمیت / Quantity value or Value
عدد و مرجعی که باهم بزرگی یک کمیت را بیان می‌کند
اندازه‌گیری / Measurement
فرایند تعیین یک یا چند مقدار کمیت که به‌طور تجربی و مستدل بتوان آن را به کمیت نسبت داد
عدم قطعیت اندازه‌گیری یا عدم قطعیت / Measurement uncertainty or Uncertainty
پارامتری غیرمنفی که پراکندگی مقادیر کمیت را که بر اساس اطلاعات مورد استفاده، به اندازه‌ده نسبت داده شده است، مشخص می‌کند
استاندارد اندازه‌گیری یا اتالون / Measurement standard
پدیدآوری تعریف یک کمیت معلوم، با مقدار کمیت بیان شده و عدم قطعیت اندازه‌گیری مربوط، برای استفاده به‌عنوان مرجع
کالیبراتور / Calibrator
استاندارد اندازه‌گیری که در کالیبراسیون به کار می‌رود
نشان‌دهی / Indication
مقدار کمیت که یک دستگاه اندازه‌گیری یا سیستم اندازه‌گیری فراهم می‌کند
نتیجۀ اندازه‌گیری / Measurement result
مجموعۀ مقادیر کمیتی که به اندازه‌ده نسبت داده می‌شود و هر اطلاعات مرتبط قابل دسترس دیگر را به همراه دارد.
کالیبراسیون/ Calibration
عملیاتی است که تحت شرایط مشخص انجام می‌شود. به‌طوری که در گام اول، بین مقادیر کمیت و عدم قطعیت‌های اندازه‌گیری ارتباط برقرار می‌کند. این عدم قطعیت‌های اندازه‌گیری توسط استانداردهای اندازه‌گیری و نشان‌دهی‌های متناظر، به همراه عدم قطعیت‌های اندازه‌گیری مربوط فراهم می‌شود و در گام دوم، از این اطلاعات برای برقراری رابطه‌ای جهت دستیابی به نتیجۀ اندازه‌گیری از نشان‌دهی استفاده می‌شود.
از آن‌جا که منبع واژه‌نامۀ اندازه‌شناسی ایران، سند واژه‌نامۀ بین‌المللی اندازه‌شناسی است، در صورت ابهام در مفاهیم بالا پیشنهاد می‌شود به منبع زیر مراجعه فرمایید:
International vocabulary of metrology – Basic and general concepts and associated terms (VIM), 2012.
منبع:
[۱] استاندارد ملی ایران ۴۷۲۳: واژه‌نامۀ اندازه‌شناسی مفاهیم پایه و عمومی و اصطلاحات مربوط، ۱۳۹۰
مرکز خدمات تخصصی اپتیک
تلفن : ۶۷۶۴۱۴82 -۰۲۱
نمابر: 66009821 -۰۲۱
شماره واتساپ و تلگرام: ۰۹۰۳۴۹۴۳۰۶۸
