تمیزکاری قطعات اپتیکی
پس از خرید قطعات اپتیکی، مراقبت‌های لازم می‌تواند عمر مفید قطعه را افزایش دهد و ثبات کیفیت آن را تضمین کند. روش درست تمیزکاری و مواد تمیزکنندۀ مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از روش‌های نادرست و مواد نامرغوب می‌تواند باعث خرابی سطح پولیش‌شده قطعات و یا باعث ازبین‌رفتن پوشش روی آن‌ها شود که در نتیجه، عملکرد آن‌ها را در اکثر کاربردها با مشکل مواجه می‌سازد. توجه به این نکته لازم است که تنها زمانی قطعه تمیزکاری نیاز دارد که نوعی آلودگی که باعث تخریب سطح اپتیکی باشد یا عملکرد سامانه را تحت‌الشعاع قرار دهد، وجود داشته باشد. همچنین قبل از تمیزکاری، حتماً باید برگۀ اطلاعات ایمنی (SDS) قطعه مطالعه گردد.
در اینجا به چند نکته در این مورد اشاره می‌کنیم:
• محیط‌های کثیف یا همراه با گردوخاک برای نگهداری یا تمیزکردن قطعات مناسب نیست.
• انگشتر، ساعت، زیپ یا دکمه لباس می‌تواند در هنگام تمیزکاری قطعات اپتیکی باعث ایجاد خراش در سطح آن‌ها گردد.
• از تماس سطح عدسی با سطوح زبر یا اجسام نوک تیز خودداری کنید.
• مواظب باشید که اسیدهای خورنده مانند HF با سطح عدسی تماس پیدا نکند.
• عدسی شکننده است؛ مراقب باشید که هنگام جابه‌جایی یا قراردادن در چیدمان از دست شما نیفتد.
• در صورتی که نیاز شد تا عدسی از نگهدارنده آن خارج شود مشخصات آن را یادداشت کنید که با دیگر عدسی‌ها اشتباه نشود.
• هنگام جابه‌جاییْ نگهدارنده عدسی را بگیرید. در صورت تماس دست با سطح عدسی، چربی و رطوبت دست روی سطح عدسی می‌ماند و آن را کثیف می‌کند.
ابزارها و مواد تمیزکننده
بسته به نوع قطعاتی که قرار است تمیز شوند، روش‌ها و محصولات متنوعی وجود دارد که از آن‌ها می توان برای کاری لکه یا برداشتن گردوخاک از سطح قطعه اپتیکی استفاده کرد. ابزارهایی مانند دستکش، انبرک، پنس، دستمال، الکل، استون و آب مقطر می‌تواند برای تمیزکردن سطوح اپتیکی استفاده شود تا عمر مفید محصول افزایش یابد.
میزکار تمیزکاری قطعات اپتیکی
هر کدام از این محصولات مزایای مخصوص به خود دارد. مثلا دستکش، قطعات را از چربی و رطوبت دست حفظ می کند. پنس و انبرک برای نگهداشتن قطعات هنگام تمیزکردن مفید است. باد یا هوای فشرده برای برداشتن گردوخاک از روی سطح قطعات بدون تماس با آن‌ها مناسب است، خصوصاً آن‌هایی که لایه ضدبازتاب نیز داشته باشند. دستمال مخصوص (لطیف و بدون پرز) و گوش‌پاک‌کن نیز ابزار خوبی برای پاک‌کردن کثیفی از روی سطحْ بدون ایجاد خراش در آن‌هاست. تمیزکننده‌های عدسی مانند الکل، استون و آب مقطر، سطح را بدون رساندن هر گونه آسیب تمیز می‌کنند.نکتۀ مهم: هرگز سطوح عدسی‌های پلاستیکی یا عدسی‌هایی را که نگهدارندۀ پلاستیکی دارند با استون تمیز نکنید. زیرا این کار باعث خرابی سطح پلاستیک خواهد شد. برای تمیزکاری سطوح اپتیکیِ پلاستیکی از هوای فشرده، الکل یا آب مقطر استفاده کنید. اگر از جنس قطعه اپتیکی مطمئن نیستید، استفاده از آب مقطر و کمی صابون ایمن‌ترین روش برای تمیزکاری آن بدون رساندن صدمه شیمیایی است.
روش متداول تمیزکاری عدسی‌ها
گردوخاک عمومی‌ترین آلایندۀ سطوح اپتیکی است که با استفاده از باد یا هوای فشرده می‌توان آن را برطرف کرد؛ اما اگر تمیزکاری بیشتری نیاز باشد دستکش بپوشید و عدسی را از لبه‌ها با یک دست نگه دارید. دستمال مخصوص تمیزکاریِ سطوح اپتیکی را به چند قطره الکل، استون یا آب مقطر آغشته کنید و آن را از وسط عدسی به سمت کناره‌ها بکشید و کمی فشار دهید. سپس عدسی را مقداری بچرخانید و دوباره این کار را تکرار کنید. حتماً به خاطر داشته باشید که ذرات بزرگ‌تر باید قبل از استفاده از دستمال با باد یا دمنده هوای تمیز از سطح برداشته شوند. در غیراین‌صورت می‌توانند بر اثر فشارِ دستمال حین تمیزکاری، باعث ایجاد خراش روی سطح قطعه شوند. اگر هنوز سطح عدسی کثیف است -مثلاً هنوز چربی روی سطح وجود دارد و تمیز نشده- می‌توانید با استفاده از محلول رقیق صابونْ کاملاً عدسی را بشویید و پس از خشک‌کردن با باد، دوباره به روش مذکور با استفاده از الکل، استون یا آب مقطر سطح عدسی را کاملاً تمیز کنید.نمودار زیر تجهیزات لازم را جهت تمیزکاری قطعات اپتیکی نمایش می‌دهد. مطالعه منابعی که در ادامه آمده‌اند، جهت اطلاع عمیق‌تر دربارۀ این موضوع اکیداً توصیه می‌گردد.
[۱] R. Schalck, The proper care of optics: cleaning, handling, storage, and shipping. Bellingham, Washington: SPIE, 2013.
[۲] Available:https://www.edmundoptics.com/resources/application-notes/optics/cleaning-optics
